گفتگو با محمد پورخوش سعادت؛ بی‌مسئولیتی نفس تالاب انزلی را گرفته است
شمال ما: اگر امروز کاری نکنیم، فردا در کتاب‌های تاریخ از ما با عنوان «نسلی که سرمایه‌های ملی را نابود کرد» یاد خواهد شد.
* تالاب انزلی یکی از منحصر به فردترین اکوسیستم‌های کشور است که نقشی بی‌بدیل در زیست‌بوم، اقتصاد منطقه و حتی پدافند غیرعامل دارد.
* متأسفانه تالاب انزلی به‌معنای واقعی کلمه صاحب ندارد و هیچ نهادی مسئولیت مشخصی برای نجات آن نمی‌پذیرد.
* عدم مدیریت مشخص و کارآمد بر تالاب انزلی، اختلافات اداری و بی‌برنامگی وضعیت تالاب انزلی را بحرانی کرده است.
* عدم لایروبی، کاهش تراز آب خزر، ورود فاضلاب و رشد سنبل آبی، چهار عامل اصلی نابودی تالاب هستند.
* عامل اصلی بحران تالاب، بی‌برنامگی و ترک فعل مدیران محیط زیست است
* وقتی در سطوح بالاتر حمایتی نیست، تلاش‌ها بی‌نتیجه می‌ماند.
* در صورت ادامه این وضعیت، سرنوشت تالاب انزلی ممکن است شبیه دریاچه ارومیه یا گاوخونی شود.
پخش مستند غمنامه تالاب انزلی و بازنشر آن از سوی فعالان و دغدغه‌مندان محیط زیست استان گیلان به‌ویژه دوستداران تالاب انزلی بهانه‌ای شد تا با «محمد پورخوش سعادت»، فرماندار سابق انزلی گفتگویی کنیم که در ادامه می‌خوانید.
شمال ما: شما در دوران مسئولیت‌تان به عنوان فرماندار بندرانزلی بارها درباره بحران تالاب انزلی هشدار داده‌اید. لطفاً برای مخاطبان ما از وضعیت این تالاب و دغدغه‌هایی که داشتید بفرمایید.
وقتی از تالاب انزلی حرف می‌زنیم، در واقع درباره یکی از منحصر به فردترین اکوسیستم‌های کشور صحبت می‌کنیم. تالابی بین‌المللی با وسعتی حدود ۲۰ هزار هکتار و نقشی بی‌بدیل در زیست‌بوم، اقتصاد منطقه، معیشت مردم و حتی پدافند غیرعامل استان. اما متأسفانه این تالاب به‌معنای واقعی کلمه صاحب ندارد. یعنی هیچ نهاد و مدیری حاضر نیست مسئولیت مشخص و مستمر را برای نجات آن بپذیرد.
شمال ما: منظورتان را از «صاحب ندارد» بیشتر توضیح دهید.
یعنی مدیریت مشخص و کارآمدی بر تالاب انزلی وجود ندارد. اختلافات بین ادارات مختلف، نبود حریم قانونی مشخص، عدم اجرای پروژه‌های احیا و از همه بدتر بی‌توجهی و انفعال مدیران وضعیت تالاب را بحرانی کرده است؛ مدیران بسیاری بدون برنامه و هدف و گاه فقط برای افزودن بر رزومه شخصی آمده‌اند و رفته‌اند، بدون اینکه بازخواستی در کار باشد. من بارها طی نامه‌های رسمی به مسئولان استانی و کشوری این وضعیت بحرانی را گوشزد کرده‌ام. متأسفانه هیچ‌گونه اقدام عاجلی صورت نگرفت.
شمال ما: شما در دوران تصدی فرمانداری شهرستان بندرانزلی، عمق مشکلات تالاب انزلی را از نزدیک لمس کردید؛ به نظر شما اصلی‌ترین دلایل نابودی این تالاب چیست؟
عدم لایروبی تله‌های رسوب‌گیر و بازگشایی آبراهه‌ها که رگ‌های حیاتی تالاب هستند، پایین رفتن تراز آب دریای خزر، ورود فاضلاب خانگی و صنعتی از طریق رودخانه‌های آلوده‌ای مثل زرجوب و گوهررود و رشد بی‌رویه گیاهان مهاجمی مثل سنبل آبی، چهار عامل اصلی نابودی تالاب انزلی هستند. در کنار این عوامل، تأکید می‌کنم که عامل اصلی، بی‌برنامگی و ترک فعل مدیران محیط زیست است. مدیرانی که سکوت و انفعال را به اجرای برنامه‌های بلندمدت ترجیح داده‌اند.
شمال ما: درباره سرنوشت پروژه‌هایی مثل همکاری با جایکا یا خرید تجهیزات جمع‌آوری سنبل آبی، توضیحاتی بفرمایید.
متأسفانه این اقدامات بیشتر نمادین بودند. دو شناور سنبل‌جمع‌کن خریدند که سال‌هاست بلااستفاده کنار پاسگاه محیط زیست رها شده است. همکاری با جایکا هم بیشتر خلاصه شد به انبوهی از گزارش‌های بی‌عمل که حتی بعضاً شبهه‌برانگیز است. ما نیاز به اقدام داریم، نه فقط کاغذبازی.
شمال ما: در دوره فرمانداری شما آیا تلاش مشخصی برای احیای تالاب صورت گرفت؟
بله، ما تلاش کردیم صدای بحران را به گوش همه برسانیم. به عنوان فرماندار، نه‌فقط یک مدیر دولتی، بلکه به‌عنوان یک گیلانی، بارها هشدار دادم، نامه نوشتم، جلسه گذاشتم و انتقاد کردم. اما وقتی در سازمان‌هایی مثل محیط زیست و منابع طبیعی، کسی مسئولیت خود را به‌درستی نمی‌پذیرد و حمایتی هم در سطح ملی نیست، دست ما کوتاه می‌ماند. حتی اندک اعتباری که برای احیای تالاب انزلی تخصیص داده شده بود، برگشت خورد! یعنی این‌قدر بی‌برنامه هستند و ورود به این حوزه را برای خود تهدید فرض می‌کنند .
شمال ما: به نظر شما اگر همین شرایط تداوم یابد و اقدامی انجام نشود، چه آینده‌ای در انتظار تالاب انزلی خواهد بود؟
با این روند، چشم‌انداز بسیار تاریک است. سرنوشت تالاب انزلی می‌تواند چیزی شبیه دریاچه ارومیه یا گاوخونی باشد و این فقط نابودی یک تالاب نیست بلکه فروپاشی معیشت هزاران خانواده صیاد و کشاورز است و حتی تهدید امنیت اجتماعی منطقه. فرصت زیادی نیست؛ امروز زمان تصمیم‌های بزرگ است، نه عقب‌نشینی.
شمال ما: از شما بابت وقتی که به ما و مخاطبان شمال ما اختصاص دادید، ممنونیم؛ به عنوان حرف پایانی این گفتگو اگر پیامی برای مردم یا مسئولان دارید، بفرمایید.
تنها چیزی که می‌خواهم این است این میراث طبیعی را برای فرزندان‌مان حفظ کنیم. اگر امروز کاری نکنیم، فردا در کتاب‌های تاریخ از ما با عنوان «نسلی که سرمایه‌های ملی را نابود کرد» یاد خواهد شد و این داغی است که هرگز پاک نمی‌شود.
